NIEUWS
Dordtse verstopt samen met
haar man joodse assistente
 |
De Ferdinand Bolstraat hoek Ceintuurbaan in Amsterdam, in 1927. Uiterst links is nog net deels de naam van apotheek |
Eerst nu is ontdekt dat Sophia Giltay, een geboren Dordtse, samen met haar man Willem Dorsman tijdens de oorlog een jodin in hun huis hebben verborgen. Zij werden echter verraden en gedeporteerd. Beiden hebben hun jodenhulp in Duitsland met de dood moeten bekopen. Wie de jodin was, is nog altijd niet achterhaald.
 |
Sophia was, volgens het Dordtse bevolkingsregister, het en laatste derde kind van Jacob Giltay en |
Hervormd
Sophia Giltay is geboren op 4 april 1886, als dochter van Jacob Giltay (Dordrecht, 17.12.1853) en Johanna Cornelia Filedt Kok (Schiedam, 2.5.1852). Eerder had het niet-joodse echtpaar, dat woonde op het adres Voorstraat 28, zoon Jacob (4.1.1881) gekregen en dochter Anna (18.5.1884). Vader Jacob was apotheker van beroep. Op 7 juni 1892 verhuisde het gezin naar Amsterdam.
Op 17 juni 1914 trouwde Sophia in haar toenmalige woonplaats Laren met de eveneens niet-joodse Amsterdammer Willem Dorsman (22.2.1887). Hij was apotheker, zij inmiddels ook. Het bruidspaar vestigde zich per 2 september 1914 in Amsterdam, en woonde volgens de persoonskaart van Sophia op “diverse adressen”, voordat het neerstreek op de Zuidelijke Wandelweg 29 huis, op 2 april 1935. Er kwamen vier kinderen: Johanna Cornelia. Jacob, Cornelis en Willem.
Sophia’s naam dook op bij onderzoek dat de Dordtse werkgroep Stolpersteine in het voorjaar van 2022 deed via de website van het United States Holocaust Memorial Museum (USHMM) in Washington. Er werden daar lijsten gevonden van Dordtenaren die in de Tweede Wereldoorlog zijn overleden, of die de Holocaust hebben overleefd. Van al die personen werd nagegaan wat hun lot is geweest, zie op deze website de achtergrondverhalen vanaf nummer 300.
Hoewel de naam van het Amerikaanse museum dat lijkt te suggereren, is Sophia niet van joodse afkomst. Haar familie was Nederlands Hervormd, zo blijkt uit de bevolkingsregistratie van Dordrecht. In haar dossier van de Oorlogsgravenstichting staat overigens dat ze niet aangesloten was bij een kerkgenootschap.
 |
Sophia is gedetineerd geweest in Kamp Vught. Volgens de kampadministratie kwam zij ‘binnen’ op 26 juli 1944. |
Advertentie
Verder zoekend naar Sophia’s lotgevallen, kwam de werkgroep uit bij de website ‘Joods Amsterdam’, die een kort stukje heeft gewijd aan het apothekersechtpaar Dorsman. De website meldt dat Willem en Sophia in de Ferdinand Bolstraat, op nummer 103, apotheek ‘De Vijzel’ dreven, maar advertenties nalopend op de krantenwebsite ‘Delpher’ werd geconstateerd dat het echtpaar nóg een apotheek had, in de Van Woustraat op nummer 79, ook ‘De Vijzel’ genaamd.
Via ‘Joods Amsterdam’ is nu gebleken dat Sophia en Willem in de oorlogstijd een joodse apothekersassistente in hun huis verborgen hadden gehouden. Zij waren met andere woorden verzetsstrijders. De website: “Deze moedige daad van verzet konden zij met de dood bekopen als het fout zou aflopen. Het liep fout af. Door verraad werden Willem, Sophia en de assistente opgepakt en in eerste instantie overgebracht naar de gevangenis aan de Amstelveenseweg.”
Op 26 juli 1944 werden Sophia en Willem ingeschreven in Kamp Vught. Op 9 september kwam zij aan in het concentratiekamp voor vrouwen Ravensbrück, 85 kilometer ten noord van Berlijn. Daar kwam zij volgens de website ‘Oorlogsbronnen’ om op 6 maart 1945, 58 jaar oud. Haar kampnummer was 66804.0. Haar man Willem is omgekomen op 31 mei 1945, ook 58 jaar oud, in de omgeving van Kommando (kdo)Wittstock, “waarschijnlijk tijdens een van de dodenmarsen”, aldus Joods Amsterdam.
 |
De Amsterdamse persoonskaart van Sophia, met de vermelding dat zij op 6 maart 1945 |
Onbekend
Wie de apothekersassistente was, is tot dusverre niet achterhaald. “We zoeken de naam”, laat de auteur van het artikel op ‘Joods Amsterdam’, de historicus Rob Snijders, weten, en die is nog steeds niet gevonden. De gegevens over het verstoppen van de jodin kreeg Snijders ooit per e-mail toegestuurd door een nabestaande, vulde hij desgevraagd aan.
 |
De persoonskaart van Willem Dorsman. Het echtpaar heeft vier kinderen gekregen. Vader Dorsman is overleden in de omgeving van Wittstock (bij Berlijn), op 31 mei 1945.De persoonskaart van Willem Dorsman. Het echtpaar heeft vier kinderen gekregen. Vader Dorsman is overleden in de omgeving van Wittstock (bij Berlijn), op 31 mei 1945. Foto Stadsarchief Amsterdam Foto Stadsarchief Amsterdam |
