Het voorbije joodse dordrecht
Inboedels van joodse Dordtenaren
worden straks beter toegankelijk
 |
De inboedels van uit huizen gedeporteerde joden werden in Amsterdam in de regel weggehaald door de verhuisfirma van de NS’er A. Puls. In de volksmond is die bedrijvigheid ‘pulsen’ gaan heten. Van ontruimingen in Dordrecht, meestal uitgevoerd door de Dordtse bedrijven Kasteel en Boonstra, zijn geen foto’s gemaakt, althans: ze zijn tot dusverre nooit opgedoken. Netzomin bestaan er foto’s van het wegvoeren van opgepakte Dordtse joden. |
Dit of volgend jaar worden ze makkelijk doorzoekbaar: de inventarislijsten die in opdracht van de Duitsers zijn aangelegd van leeggehaalde woningen, óók van Dordtse joden, en die zich thans in het archief van het NIOD bevinden.
In Dordrecht gaat het om enkele tientallen documenten, maar in heel Nederland om tienduizenden. Opzet is om het mogelijk te maken dat belangstellenden straks, bijvoorbeeld via de website ‘Oorlogsbronnen’, op naam en adres kunnen nagaan wat er uit de joodse huizen is weggehaald. De roofinstelling Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg (ERR) hield daar een minutieuze administratie van bij.
Van de inboedel-formulieren bestonden al sinds 2012 scans. Ze zijn in te zien via de website Archieven.nl. Maar wie iets opzoekt, moet soms door tientallen scans waden. De scans waren, met andere woorden, uiterst beperkt door te nemen, en al helemaal niet rechtstreeks op naam of adres.
In het tweede kwartaal van 2021 zijn echter vrijwilligers begonnen de scans te transcriberen. De vrijwilligers – uiteindelijk een honderdtal – typten nauwgezet over wat er op al die formulieren van de ERR staat. Ze deden dat op verzoek van, en na een oproep door, het NIOD, het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies in Amsterdam, die daartoe het project ‘Papieren Getuigen’ was begonnen.
Zodra de vrijwilligers alle documenten hebben verwerkt, kunnen de databestanden worden doorgenomen op bepaalde namen of adressen. De databestanden kunnen bovendien worden gekoppeld aan andere datasets, zoals die van Oorlogsbronnen. Op die manier komt er dan online andermaal een massa aan gegevens publiekelijk beschikbaar die bovendien eenvoudig te raadplegen zijn.
Dat is eerder het geval geweest met de zogenoemde Verkaufsbücher, vastgoedboeken waarin de nazi’s al even grondig vastlegden welke joodse panden zij in Nederland hebben geroofd en verhandeld. De duizelingwekkende hoeveelheid gegevens over deze vastgoedtransacties, afkomstig uit het Nationaal Archief, werden in juli 2019 gedigitaliseerd en doorzoekbaar gemaakt, zij het via een spreadsheet met zestig kolommen en 7108 rijen. Journalisten van het KRO-NCRV-platform ‘Pointer’ hebben in mei 2020 de roof van vastgoed in 225 gemeenten beter in kaart gebracht en vervolgens onthuld. ‘Pointer’ voorzag het historische materiaal van duiding en wijdde er meerdere uitzendingen aan.
In dit verhaal: hoe is het NIOD te werk gegaan met het ERR-archief over de inventarissen van joodse panden? En heeft het transcriberen al iets meer opgeleverd over de Dordtse inventarissen?
 |
Reichsleiter Rosenberg met twee medewerkers. |
Ontluisterend
Op deze Dordtse Stolpersteine-website is in 2020 al een uitgebreid artikel gewijd aan de scans die de vrijwilligers van het NIOD nog aan het transcriberen zijn, zie verhaal 226or. Zo ontstond een lijst van ruim 40 Dordtse panden, met gegevens of waar de spullen waren weggehaald, van wie ze waren geweest en wat daarvan, in de ogen van de Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg, de waarde was. Soms stond er: ƒ -,- of Hat nur Kleider.
Als voorbeeld van zo’n ontruimd huis werden op de website de inventarislijsten van de bovenwoning aan de Blekersdijk 35 rood genoemd. Alle persoonlijke bezittingen, tot aan de kleinste voorwerpen van de huisraad, bleken in het Duits geboekstaafd. Voor het artikel waren al die ellenlange opsommingen vertaald. Het was een ontluisterende vorm van bureaucratie, om stil van te worden.
Los van de inventarislijsten werden er ook nog foto’s van drie A4-tjes getoond. Daarop stond op welke datum welke nachstehende Wohnungen geräumt wurden, en wat de inboedel waard werd geacht, de Taxwert. Het betrof 27 panden, maar vel 1 ontbrak, om onbekende reden. Aangezien de nummering doorliep op vel 2, en daar met pand 11 begon, kan worden aangenomen dat er in totaal 37 panden zijn leeggehaald. Vel 2 begon met 8 maart 1943 en de geadministreerde ontruimingen stopten op 22 april 1943. De panden van vel 1 moeten dus begin maart aan de beurt zijn geweest.
 |
Gescande foto’s van ontruimingen zijn al in 2012 beschikbaar gekomen via archieven.nl. Thans zijn vrijwilligers bezig die tienduizenden formulieren over te typen. Deze scan toont de inventaris van joodse Dordtenaar dr. Vleeschhouwer, destijds wonend aan de Singel, op nummer 19. “De woning is leeggeruimd, niets is achter gebleven”, wordt op 8 maart 1943 gemeld. De inboedel was 350 gulden waard. Foto Website ‘Archieven.nl’ |
 |
Projectmedewerker Floris Kunert: geen Dordtse vrijwilligers. |
Verbeterd
Dat was in 2020. Eind december 2021 werd op de website van het NIOD bericht over het project ‘Papieren Getuigen’. Daarin werd gesteld dat door ‘crowdsourcing’, dus door vrijwilligers in te schakelen, “een verbeterde toegang” zal worden bereikt tot het archief van de ERR. Die mededeling schiep enige verwarring bij de redactie van deze Stolpersteine-site: de scans van de ERR waren toch al sinds 2012 vrijelijk toegankelijk? Wat was nu precies de bedoeling?
Desgevraagd legde drs. Floris Kunert, onderzoeker en projectmedewerker van het NIOD, het uit. Hij begreep de verwarring wel.
Kort gezegd komt de opzet van het project hier op neer: de vrijwilligers gaan de bestaande collectie scans nader toegankelijk maken, beter. Zodra alles is afgerond, zullen belangstellenden thuis, door op hun pc zekere steekwoorden in te tikken, in een mum van tijd adressen, namen, zelfs bepaalde voorwerpen kunnen oproepen. Ze hoeven voortaan niet meer de scans een voor een geduldig na te lopen. De scans worden van het transcriberen inzichtelijker.
Bij elkaar vormen de scans belangwekkend historisch materiaal. Zoals uit de Verkaufsbücher valt af te leiden welk joods (huur)woningbezit is geroofd, zo laten de scans zien waaruit hun inboedels bestonden, van linoleum vloerbedekking tot lepel, van kapstok tot kleding. De duizenden inboedellijsten geven namelijk tot in detail weer welke spullen de verwijderde joodse inwoners in hun ontruimde huizen hadden staan of liggen. Ze zijn papieren getuigen van hun huisraad. Of zoals het NIOD het formuleert, “ze getuigen van een immense omvang van ontrechting en bezitsverlies, en wat dat betekende voor de mensen die erdoor getroffen werden”.
Het NIOD noemt de formulieren dan ook “een unieke bron”.
Twee soorten
Hoe ver zijn de vrijwilligers gevorderd?
Kunert zegt dat ze “al een flink eind op weg zijn”. Hij verduidelijkt dat er twee soorten formulieren zijn, een uitgebreide en minder uitgebreide variant. De uitgebreide formulieren zijn “klaar”. De vrijwilligers zijn nu alleen nog bezig met de eenvoudiger formulieren.
Bevonden zich toevallig ook Dordtenaren onder de vrijwilligers? Dat durfde Kunert “zo snel niet te zeggen”, hij zou het navragen bij zijn collega’s. Hem werd toen gewaar dat er, neen, geen Dordtenaren hebben meegedaan aan het project.
Op de formulieren, vult Kunert nog aan, zijn niet alleen gedetailleerde gegevens over de inboedel te vinden. Zij bevatten óók “gegevens over de leefsituatie op dat moment en de feitelijke gebeurtenissen die in verband staan met het proces van inventarisatie en ontruiming. Het gaat daarbij niet alleen om huiseigenaren, maar ook van mensen die huurden of inwoonden, bijvoorbeeld op kamers, in pensions of diverse instellingen”.
Vooralsnog zijn de Dordtse gegevens alleen nog in de vorm van scans raadpleegbaar. De link hiernaartoe is deze: archieven.nl. Te zien zijn daar tientallen gefotografeerde formulieren, zie onderdeel 71 A tot G, en dan de formulieren 23 tot en met 87. De documenten zijn ontluisterend: niets mocht van de joden achterblijven. Zijzelf noch hun persoonlijke bezittingen mochten blijven bestaan.
Emoties
Op de vrijwilligers maakten de duizenden formulieren uit heel Nederland diepe indruk. Al dat transcriberen heeft ze niet onberoerd gelaten. Zoals één van hen verklaart op de website van het NIOD: “Als ik een paar lijsten heb gedaan, ga ik daarna vaak langs het Namenmonument – ik woon er vlakbij – en leg een steentje bij de families wiens inboedel ik net heb getranscribeerd.” Het archief van de ERR is voor velen “een archief van verdriet” geworden.
Vooral de omvang van de gebeurtenissen emotioneerde. De website: “In sommige buurten was bijna ieder huisnummer in de straat getroffen en door het hele land werden woningen leeggehaald. Onze vrijwilligers komen in aanraking met talloze persoonlijke tragedies, die zich vanaf de machtsovername van Hitler in 1933 voltrokken. ‘Nur kleider’ wordt op menige lijst genoteerd, omdat de persoon in kwestie zijn of haar bezit al eerder op de vlucht was kwijtgeraakt, of omdat door het bevel tot verhuizing naar een als ‘Joodse wijk’ aangewezen buurt spullen moesten worden achtergelaten.”
“Maar”, vervolgt het NIOD, “er zijn ook formulieren die nog intacte inboedels tot in het kleinste detail documenteren. Het wekt interesse in het levensverhaal van de mensen. Vrijwilligers stellen zich voor hoe de woningen er van binnen uitzagen en zoeken soms de huizen op de kaart op. Tijdens het werken met het materiaal ontstaat boosheid en verdriet, maar soms ook opluchting als blijkt dat iemand de oorlog heeft overleefd.”
Vooral het overtypen van opsommingen van kinderspeelgoed ontroert de vrijwilligers. Maar indruk maken ook het inboedels van echtparen van wie de ene partner joods is en de andere niet-joods. “Confronterend is het dan om zo zwart op wit de inboedelscheiding te lezen van ‘Jood’ en ‘Ariër’.” Soms worden de laatste spulletjes van iemand gereduceerd tot ‘wertlose Sachen’ en ook dat is, aldus de vrijwilligers, “wreed
Drie violen
Op sommige formulieren, constateerden de vrijwilligers, hebben de medewerkers van de ERR persoonlijke informatie over de betrokken bewoners opgeschreven, zoals het beroep. Of zij hinten erop dat de bewoner wellicht is ondergedoken. Een voorbeeld: “Der Jud ist 14 tagen vergangen nicht mehr zurück gekommen’ (De Jood is 14 dagen geleden verdwenen en niet teruggekomen).”
In het ERR-archief bevinden zich ook lijsten van kunstenaars en musici, zoals de schilderes Bertha van Bruggen en violist en concertmeester van het Residentieorkest Sam Swaap. Bij hem stelden de ERR-medewerkers in mei 1942 vast dat zijn grootste bezit zijn drie violen waren, waaronder een Vuillaume.
Weeshuizen ontsnapten evenmin aan een bezoek van de medewerkers van de ERR. Zo is er het formulier van Bernard Salomon Themans, die samen met zijn vrouw Judik de zorg droeg voor een zeventigtal weeskinderen van het Centraal Israëlitisch Weeshuis in Utrecht. Vrijwel niemand van hen zou de oorlog overleven, maar de lijst van de inboedel is bewaard gebleven.
En zo, hoewel de formulieren zijn opgesteld door daders, klinkt er tussen de regels door het verhaal van de slachtoffers. Het NIOD: “De formulieren hebben daarmee iets weg van vervaagde foto’s, die een momentopname bieden van duizenden individuen en van gezinnen die zich in een kwetsbare positie bevonden. Het toont mensen die buiten de samenleving kwamen te staan, van wie hun economische bestaansgrond werd afgenomen, die werden verdreven uit hun vertrouwde omgeving.”
 |
Zojuist is er in Amsterdam weer een joodse woning leeggehaald door de firma Puls. Omstanders (of medewerkers) kijken toe. |
Verhuisfirma
‘Pulsen’. Zo wordt in de volksmond het leeghalen woningen van gedeporteerde joden genoemd. Het woord verwijst naar het verhuisbedrijf van de geboren Amsterdammer Abraham Puls (1.9.1902 – 3.9.1975), de ondernemer die van harte meewerkte aan het leegruimen van joodse woningen. Volgens wijlen NIOD-directeur dr. Loe de Jong heeft Puls naar schatting 29.000 panden in Amsterdam en in het Gooi en omgeving ontruimd. In Dordrecht zijn inventarissen opgeslagen geweest bij de verhuisfirma H. Boonstra & Zn aan de Dubbeldamseweg 7-9 en in een bergplaats aan de Kuipershaven (nr. 27 ) van de firma Th. B. Kasteel − die was gevestigd aan de Blekersdijk 49 zwart.
Nadat de joden waren afgevoerd, kwam de Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg in actie. Deze instantie inventariseerde de inboedel en verwijderde die. Het NIOD, in een toelichting op het project ‘Papieren Getuigen’: “Vrijwel iedere Joodse vervolgde werd erdoor getroffen en vele omstanders waren getuige van het weghalen van de huisraad.” Nauwgezet, op bureaucratische wijze, registreerde de ERR op formulieren gegevens over de inboedels, over wat iemand allemaal bezat, en wat de Geschätzte Wert ervan was in guldens.
In de jaren vijftig diende hetzelfde archief juist een ander doel: om de waarde van dat bezit te schatten. Overlevenden of nabestaanden konden op grond daarvan schadeclaims indienen bij de toenmalige Bondsrepubliek Duitsland, als ‘Wiedergutmachung’.
Anno 2022 heeft het ERR-archief, in feite een Holocaust-archief, opnieuw een andere betekenis gekregen. Het gaat niet meer om de zakelijke gegevens die de formulieren bevatten, nu “schemert tussen de regels door het verhaal van de slachtoffers”. Het NIOD: “Nu overheerst de afschuw over de inbreuk op wat een veilige omgeving had moeten zijn en de wijze waarop de private sfeer door de medewerkers van de ERR met voeten werd getreden.”
 |
Het ERR-archief over Dordrecht begint met deze Straatnamenlijst. |
Dordrecht
Zoals gezegd: de scans zijn al in 2012 geopenbaard en op deze website is er al over geschreven.
Het transcriberen zal aan de scans zelf niets veranderen; die blijven dezelfde.
Maar ter wille van dit nieuwe, aanvullende artikel over de formulieren van de ERR zijn de scans nog eens doorgenomen en zijn er, anders dan in artikel 226, meer gegevens uit de formulieren genoteerd. De uitgebreidere lijst die hieronder volgt, is nu ‘rijker’ aan details.
De bestaande Dordtse documenten op ‘Archieven.nl’ beginnen met een Straatnamenlijst van Dordrecht. Daarvan wordt hiernaast voor het eerst een foto getoond. Voor het leesgemak is bovendien uitgetypt wat er op de drie losse A4-tjes staat. Dit was in verhaal 226 nagelaten.
| 1: Straatnamenlijst van Dordrecht. | |
| 2 en 3: Abnahmeverzeichnis en Inventarliste van de woning van: Arpad Weisz, Betlehemplein 10a. Haushalt besteht aus 4 Personen.“Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” Geschätzte Wert (hierna: GW) ƒ 193,50. Opgemaakt op 16 november 1942. | |
| 4: Abnahmeverzeichnis woning Van Hechten, Van Beverenstraat 10, ƒ 180,-. “Wohnung ist geräumt, nichts is stehen geblieben.” Opgemaakt: 18.3.43. | |
| 5: Betje Braadbaart, Blekersdijk 12 zwart: opgemaakt op 19.11.142. Einwohnend. Haushalt: 1 Person. “Hat nur Kleidung und Leibgut.” . |
|
| 6 en 7: Braadbaart, Blekersdijk 12 zwart. Haushalt: 3 Personen. Abnahmeverzeichnis en Inventarliste von 19 November 1942. GW ƒ 160,- “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” |
|
| 8: M. Braadbaart. Blekersdijk 12 zwart. Eindwohnend. “Hat nur Kleidung und Leibgut.” Opgemaakt 19.11.42. |
|
| 9: Van Gelder-den Hartog, Blekersijk 35 rood, 23.11.1942. “Hat nur Kleidung und Leibgut.”. |
|
| 10, 11 en 12: Herman van Dam, Blekersdijk 35 rood, 23.11.1942. Haushalt: 4 personen. GW ƒ 285,-. |
|
| 13, 14 en 15: Felix Leviticus, Corn. de Wittstraat 54. Haushalt: 3 personen. Inventarliste von 4.11.42. “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” GW ƒ 538,-. |
|
| 16: Inventar des Juden Adler : 2.4.42. GW ƒ 80,-. Er wordt geen adres genoemd, in plaats daarvan staat er: “Aus dem Lager H. Boonstra & Zn., Dubbeldamseweg 7-9”. Maar dit is zonder twijfel Friedrich Adler, die aan de Voorstraat 202 een speciaalzaak in herenpantalons dreef, genaamd ’t Broekenhuis. Hij verhuisde op 16 oktober 1940 met zijn vrouw Elizabeth den Hartog naar Gorinchem, zie verhaal 135. |
|
| 17: Inventar der Jüdin van Dam, 2.4.43. GW ƒ 75,-. Ook hier alleen: “Aus dem Lager H. Boonstra & Zn., Dubbeldamseweg 7-9”. Vermoedelijk is dit Henriette Judith van Dam (1896-1942), Blekersdijk 35 rood. Zij was de enige vrouwelijke Van Dam die in de oorlog in Dordrecht woonde. |
|
| 18: 1 Buefett des Juden Levi, 2.4.43. GW ƒ 75,-. Idem Boonstra. Het is niet meer na te gaan welke Dordtenaar met de achternaam Levi hiermee is bedoeld. Misschien was het een voornaam, misschien had er ‘Levie’ genoteerd moeten worden? |
|
| 19: Magdalena Jacob, Frans Lebretlaan 31: 7.11.42. GW ƒ 20,-. “Die Wohnung und Möbel sind beslagnahmt von der Deutschen Wehrmacht.” |
|
| 20: Daniel Joosten, Gouverneurstraat 35 rood: 24.11.1942. Einwohnend “Daniel Joosten hat nur Kleider.” Abnahmeverzeichnis en Inventarlist. |
|
| 21, 22 en 23: Leendert Braadbaart, Groenmarkt 26: 20.11.1942. Abnahmeverzeichnis en Inventarliste. “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” GWƒ 303,-. Mevrouw Braadbaart staat in de deuropening van de bakkerswinkel aan de Groenmarkt 26 (nu: 36) |
 |
| 24 en 25: Rosetta v.d. Meusen, Houttuinen 13a. Haushalt: 2 Personen. Abnahmeverzeichnis en Inventarliste von 24.11.42. “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” GW ƒ 173,50. |
|
| 26: A. Serphos, St. Jorisweg 39: 4.11.1942. “Jude Irwin Serphos ist fluchtig ab Juli 1942 und hat alle Möbel mitgenommen. Deshalb nicht inventarisiert. Das Schlafzimmer ist vermittet an einen Ariër seit Juli 1942. Hat nur Kleider und Wäsche.” |
|
| 27, 28, 29 en 30: Barend Josma Katan, Levensverzekeringstraat 22: 20.11.42. Abnahmeverzeichnis und Inventarliste. “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” GW ƒ 183,50. Hausfalt: 5 Personen. “Der Jude Hessdorfer-Ernst Jacob Israel war einwohnend bei Katan Barend Josma und hat nur Kleider und Wäsche.” |
|
| 31, 32 en 33: Joseph Zadoks, Reeweg 10: 23.11.42. “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” GW ƒ 219,-. |
|
| 34: I. Cohen, Reviusstraat 16: 4.3.43. “Die Wohnung is geräumt, nichts ist stehen geblieben.” GW ƒ 120,-. |
|
| 35: Dr. Vleeshouwer, (= Vleeschhouwer), Singel 19: 8.3.43. “Wohnung is geräumt, nichts is stehen geblieben.” GW ƒ 350,-. De voormalige woning van dr. Vleesschhouwer, |
 |
| 36, 37, 38 en 39: Henri Leviticus, Spuiweg 94, Haushalt 1 Person: 18.11.42. “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” GW ƒ 490,-. |
|
| 40, 41 en 42: Chaim Salomon Haber, Steegoversloot 57: 25.11.42. “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” GW ƒ 260,-. |
|
| 43: Israel Katan, Vest 116: 18.9.1942. “Hat nur Kleider.” |
|
| 44: Salamon Cohen (= Salomon), Vest 116: 18.11.1942. “Hat nur Kleider.” |
|
| 45: L. Braadbaart, Voorstraat 6: 16.3.43. “Wohnung ist geräumt, nichts is stehen geblieben.” GW ƒ 250,-. |
|
| 46 en 47: Izaak Philip Meijer, Voorstraat 27 rood: 16.11.42. Abnahmeverzeichnis en Inventarliste. Haushalt: 1 Person. “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” GW ƒ 195. |
|
| 48, 49 en 50: Betsy Noach, Voorstraat 115: 18.11.1942. Abnahmeverzeichnis en Inventarliste. “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” GW ƒ 610,-. |
|
| 51, 52 en 53: Zara Zadoks, Voorstraat 128: 18.11.1942. Abnahmeverzeichnis en Inventarliste. “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” Haushalt: 4 Personen. GW ƒ 625,-. |
|
| 54: Braadbaart, Voorstraat 213 (= verfhandel van Philip Jacob Braadbaart en Kaatje Breemer): 11.3.1943. “Wohnung ist geräumt, nichts is stehen geblieben.” GW ƒ 350,-. |
|
| 55: David Willy Haagman, Voorstraat 235: 16.11.1942. Einwohnend. “David Willy Haagman besitzt nur Leibgut und Wäsche.” |
|
| 56: “De Kousenhoek”, Voorstraat 235 (= winkel in lingerieën en kousen, eigendom van Levie Haagman en Charlotta Kahne, de ouders van David Willy – én: Herman George en Arthur Leopold), Voorstraat 235: 24.3.1943. “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” GW ƒ 150,-. Een mededeling op de voorpagina van de ‘Dordrechtsche Courant’ van 13 augustus 1938: Levie Haagman is op de Voorstraat hoopvol een winkel in kousen en nouveauté’s begonnen. |
 |
| 57, 58 en 59: Moses Kets de Vries, Weinstraat 129 (= Wijnstraat): 21.11.1942. “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” GW ƒ 388,-. |
|
| 60, 61 en 62: Mozes van Tijn, Wijnstraat 129: 25.11.1942. “Nichts fehlt, nichts is stehen geblieben.” “Hat nur Wäsche und Kleider.” GW ƒ -,-. |
|
Velletjes
Dan volgen ten slotte nog de gegevens die op de drie A4-velletjes staan. Het valt op dat hier meer en soms andere namen op worden genoemd.
| Vel 2: |
| Op 8.3.1943: 11. Singel 19, dr. Vleeschhouwer, ƒ 350,-; 12. Reeweg 10, J. Madoks (=Zadoks), ƒ 210,-. |
| Op 9.3.1943: 13. Singel 42, Hamburger (= mr. Emanuel Hamburger en zijn grootmoeder Jeanette Hamburger-Mendels), ƒ 500,- en Reeweg 92 rot, S.H. Meijer ƒ 813,-. |
| Op 10.3.1943: 15. Knoopmakersgang 2 rot, G. de Jong, ƒ 132,5. |
| Op 11.3.1943: 16. Levensverzekeringstraat 22, K.B. Josma (= B.J. Katan), ƒ 183,50 en 17. Voorstraat 213, Braadbaart ƒ 350,-. |
| Op 12.3.1943: 18. Steegoversloot 57, S.C. Haber, ƒ 260,- en 19. Groothoofd 3, S. Tonnige (= Tonninge), ƒ 190,-. |
| Op 13.3.1843: 20. Vriesestraat 45, Allemans ƒ 120,-. |
| Vel 3: |
| Op 15.3.1943: 21. Houttuinen 13A, R. v.d. Heusen (= Meusen), ƒ 173,50 en 22. Javastraat 21, R. Monasch, 1 ƒ 70,-. |
| Op 16.3.1943: 23. Voorstraat 6, L. Braadbaart, ƒ 250,-, 24. Groenmarkt 26, L. Braadbaart, ƒ 303,-; 25. Betlehemplein 10A, A. Weisz, ƒ 193,50 en 26. Reeweg 195, J. Kleinkramer, ƒ 530,-. |
| Op 18.3.1943: 27, Van Beverenstraat 10, Van Hecten (=Hechten), ƒ 180,- en 28. Cronjéstraat 1 rot, L. Frenk, ƒ 185,-. |
| Von 19.3.1943 bis den 31.3.1943 wurden keine Wohnungen geräumt. |
| Op 31.3.1943: 29. Boomstraat 22, M.C. de Heer, ƒ 281 |
| Op 2.4.1943: 30. Bilderdijkstraat 29, Spalter (= Georges Spalter en Lotte Wolf), ƒ 140,-. |
| Vel 4: |
| Von 3.4. bis den 20.4.1943 wurden keine Wohnungen geräumt. |
| Op 20.4.1943): 31. Voorstraat 115, B. Monasch ƒ 610,-; 32. Synagoge (Kirche) ƒ 300,- en 33. Leerambachtstraat 13 rot, weduwe S. de Jong ƒ 175,-. |
| Op 21.4.1943): 34. Wijnstraat 87, M. Benedictus ƒ 175,-; 35. Wijnstraat 87, Benedictus ƒ 450,-. |
| Op 22.4.1943): 36. Spuiweg 94, H. Leviticus ƒ 490,- en 37. Spuiweg 94, dr. Cohen (auf dem Lager Kasteel, Kuipershaven 27) ƒ 85,-. |
< Terug naar index 'Verhalen over het voorbije joodse leven in Dordrecht'
