Het voorbije joodse dordrecht
Plotseling waren Anna en Lion Bannet
weg, en werd het stil op de Jan Vethkade
* Canadese neef van Jacob Bannet stuurt extra informatie en foto’s
* ‘Mijn moeder en Anna waren vriendinnetjes’
 |
Lion en zijn zusje Anna, op piepjonge leeftijd. |
Ze hebben blijkbaar een onuitwisbare indruk gemaakt, de kinderen Bannet.
Het meisje, de 11-jarige Anna, kon “heel goed rolschaatsen”. En haar broertje, de 15-jarige Lion, “speelde prachtig trompet”.
De oorlog woedde, ook in Dordrecht, waar het gezin Bannet was neergestreken op de Jan Vethkade, vers uit het platgebombardeerde Rotterdam. Anna en Lion konden goed opschieten met andere kinderen in de buurt. Ze speelden dikwijls met elkaar, joelend plezier makend, misschien wel onbekommerd.
Maar toen kondigden de Duitsers af dat alle joden van zes jaar en ouder vanaf 3 mei 1942 op hun kleding zichtbaar een zespuntige, gele ster moesten dragen, met daarop het woord ‘Jood’. Ze werden verbijzonderd; het was de inleiding tot de ontmenselijking van de joden.
Plots was het gezin Bannet uit het straatbeeld verdwenen. Niemand zag Anna en Lion nog, een zware stilte verving hun vrolijke onschuld.
Waar zijn ze daarna gebleven? Wat is er toch met hen gebeurd, en met hun ouders? Zijn de herinneringen die Dordtse buren kennelijk nog aan hen hebben, aan te vullen?
Ja, maar slechts met mate.
 |
De gezinskaart in het Rotterdamse archief laat zien dat het gezin Bannet, komend uit Groningen, dikwijls verhuisde. |
Lompen
De voorgeschiedenis, in het kort: Dina Haagman, geboren in Rotterdam op 5 december 1901, trad op 12 maart 1924 in het huwelijk met stadgenoot Jacob Bannet, geboren op 29 mei 1900. Jacob was een pakhuisknecht, naderhand een lompenkoopman. In de eerste jaren na hun bruiloft woonde het echtpaar in de Helmerstraat, op verschillende adressen: 22b, 24a en 27b. In 1925, op 11 mei, kregen Dina en Jacob hun eerste kind: Lion Joseph. Gedrieën verhuisden ze in juni 1927 naar Groningen, om later dat jaar toch weer terug te keren naar Rotterdam.
Opnieuw volgde een serie verhuizingen, in de Helmerstraat zelf (20b, 23b en 17b), maar ook daarbuiten. Het rondtrekken eindigde in maart 1936 in de Warmoezierstraat 95.
Op 14 mei 1940 werd Rotterdam getroffen door een zwaar Duits bombardement, als onderdeel van de militaire overval op Nederland, door de nazi’s. In een kwartier vernietigden de bommenwerpers bijna de hele binnenstad. Volgens Wikipedia raakten zo’n 80.000 mensen dakloos, naar schatting kwamen er 650 tot 900 mensen om.
Het gezin Bannet vluchtte de stad uit. Ze doken op in Dordrecht, op de Jan Vethkade, een aangename, brede, bijna landelijke straat, met een vijver in het midden, een straat die in de zichtlijn van de Grote Kerk is aangelegd. Op nummer 6 (ook nu nog: 6) betrokken de Bannets een nieuwe woning. Volgens de woonkaart in het Dordtse archief was dit op 7 augustus 1940.
 |
Zo zien de Jan Vethkade en de daarachter geleden Viottakade eruit, |
Op de pagina die aan het gezin is gewijd op de website Joods Monument, heeft een bezoeker een toevoeging laten plaatsen, volgens de redactie gebeurde dat al in 2006. De aanvulling houdt in dat het gezin “na het bombardement op Rotterdam in Dordrecht kwam wonen”, en: “Ze zetten er een lompenhandel op.” Dit suggereert dat vader én moeder zich samen in Dordrecht hebben gevestigd. Maar op de gemeentelijke woningkaart staat alleen Dina Bannet-Haagman als bewoonster genoteerd.
De bezoeker van de website weet nog meer over de Bannets te melden. De biografische aantekeningen zijn zo gedetailleerd dat het vermoeden rijst dat het een voormalige buurman of -vrouw is. “Het gezin had een goed contact met hun buren”, schrijft de bezoeker. En dan volgen die gegevens die al zijn genoemd – dat de buurtkinderen met elkaar optrokken, dat Anna zo bedreven is in het rolschaatsen en Lion in trompet spelen. “Wanneer er Engelse vliegtuigen overvlogen”, herinnert de bezoeker zich ook nog, “probeerden de buren het gezin gerust te stellen.”
Na de invoering van de jodenster was alles ineens voorbij. Het gezin zocht een onderduikadres en verdween in het niets, de buren onwetend achterlatend.
 | |
Anna, enkele jaren ouder. |
Dina Bannet-Haagman, de moeder van Anna en Lion. |
Hier stond links oorspronkelijk een half afgesneden foto van Anna Bannet, afkomstig uit het Project ‘In Memoriam’. | |
Baggerschuit
Wat de gezinsleden is overkomen, is op diezelfde pagina van Joods Monument te lezen: moeder Dina en dochter Anna stierven in de gaskamers van Auschwitz, tegelijk op 26 juni 1943. Hun toekomst is ze er ontstolen. Vader Jacob en zoon Lion hebben de oorlog daarentegen weten te overleven, staat er verder.
Daarmee is hun lot bekend. Maar wat is er intussen gebeurd? Wat is de vier gezinsleden na ‘Dordrecht’ overkomen?
Ook dat is in grote lijnen te reconstrueren. In 2015 stuurde ene Jeannette Bannet naar de redactie van Joods Monument enkele gegevens die uitsluitsel geven. Jeannette Maatje Bannet-de Bruine is, voor goed begrip, de echtgenote van Lion Bannet, de trompettist.
Moeder Dina, deelt Jeannette mee, is na het vertrek uit Dordrecht, met haar twee kinderen een tijdje ondergedoken geweest “op een baggerschuit of in een molen in Amsterdam-Noord”. Daarna verscholen ze zich in het Limburgse Mook, bij Corrie en Fred Wamelink. (Dit zou later nog leiden tot wonderlijke ontwikkeling.)
In juni 1943 probeerden Dina, Anna en Lion (door Jeannette Annie en Jonnie genoemd) Zwitserland te bereiken met behulp van een zogenoemde passeur, een bemiddelaar. “Jonnie werd eerst naar Charleroi gebracht, waar hij moest wachten en achterdochtig werd. Hij klom op de trein naar Antwerpen, waar zijn gemengd-gehuwde neef woonde.” Deze neef heeft ervoor gezorgd dat Jonnie zich kon verstoppen in Turnhout, tot aan de bevrijding.
Moeder Dina en Anna zijn door de passeur verraden. Ze werden uitgeleverd aan de Duitsers en opgesloten in Drancy, het internerings- en doorgangskamp ten noorden van Parijs. Vandaar zijn ze “gedeporteerd naar Sobibor of Auschwitz; dat is nog onduidelijk”, aldus Jeannette.
Het is Auschwitz. Op de website van Drancy, tegenwoordig een herdenkingsoord, zijn de lijsten van gevangenen in te zien. Dina en Anna blijken op 23 juni 1943 naar Auschwitz te zijn afgevoerd, waar zij drie dagen later stierven.
En hiermee is Jeannette uitverteld. “Dit is het verhaal zoals mijn man mij, en later gedeeltelijk onze kinderen, vertelde”, eindigt ze haar relaas.
  |
Op de website van het het Shoa-museum in Drancy is te lezen dat Anna en haar moeder Dina (abusievelijk Aina) genoemd, op 23 juni 1943 vanuit Drancy naar Auschwitz zijn vervoerd. Lion was, ook op weg naar Zwitserland, ondergedoken in Turnhout en overleefde daar de oorlog. |
 |
Dit was de woning van het gezin Bannet aan de Jan Vethkade 6, |
Te laat
Jacob Bannet blijft in haar bericht ongenoemd. Hij heeft de oorlog overleefd, maar hoe? Zou Jeannette zich nog herinneren waar haar schoonvader heeft kunnen schuilen?
Ze wordt per e-mail benaderd, begin februari. Dan geschiedt er iets tragisch. De oudste zoon van Jeannette bericht dat zij is overleden exact op de dag dat de e-mail uit Dordt haar bereikte. “Ik vrees dat u net te laat bent”, antwoordt hij in haar plaats.
Jeannette Bannet (18 april 1926 – 17 februari 2016) heeft haar man Lion leren kennen in Den Haag, op verrassende wijze, namelijk bij de mevrouw uit Mook. Deze Cornelia (‘Corrie’) Wamelink-Gaalman, op 28 februari 1924 in Hengelo getrouwd met Frederik Arend (‘Fred’) Wamelink, werd in Den Haag de hospita van Jeanette. Ze zat bij Corrie op kamers. En het is bij deze Corrie en Fred dat Jeannette haar latere man Lion heeft ontmoet - tijdens een verjaardag van Corrie, denkt de zoon. Lion volgde het conservatorium in Den Haag, zo is het misschien gekomen.
Ze trouwden en kregen drie kinderen – die hier liever ongenoemd blijven.
Lion Bannet, die als kind al zo prachtig trompet kon spelen, heeft er daadwerkelijk zijn beroep van gemaakt. Hij werd musicus en is jarenlang trompettist geweest van The Skymasters, een Nederlands radio-orkest en big band, die heeft bestaan van 1946 tot 1997. Lion is overleden op 24 augustus 1977, 52 jaar oud, in Hilversum.
Uit de woningkaarten is overigens op te maken dat Lion kort na de bevrijding is teruggekeerd naar Dordrecht, en nog wel naar het oude woonadres op de Jan Vethkade. Maar lang hield hij het er niet uit. Hij kwam aan op 13 augustus en vertrok alweer op 5 september 1945, nog geen drie weken bij elkaar. Hij vestigde zich in Amsterdam, op de Nieuwe Prinsengracht 114 II.
Zijn vader Jacob bezocht Dordrecht ook. Op 26 juli 1945 betrok hij een huis aan het Kasperspad, nummer 22 (nu: 34). Ruim een halfjaar later, op 26 februari 1946, verruilde hij Dordrecht voor Turnhout, de voormalige vluchtplaats van zijn zoon, om er in de Hannuitstraat 24 te gaan wonen.
België is al in de loop van 1944 bevrijd, waarna Lion Bannet zich aanmeldde bij het Canadese bevrijdingsleger. “Volgens hem was dit niet overdreven spannend”, meldt Jeannette’s zoon, woordvoerder namens de familie in deze, “omdat hij deel uitmaakte van de zogenaamde zuiveringstroepen, hij was dus niet actief aan het directe front. Ik kan me ook nog herinneren dat hij vertelde dat hij in uniform enkele vroegere onderduikadressen heeft aangedaan, om de mensen daar te bedanken, en ook om de gebruikelijke cadeautjes, zoals chocola, voor hen achter te laten.”
 |
Drie foto’s van Lion Bannet. Op de eerste staat hij als jongetje, met de onafscheidelijk trompet. |
****
Na de oorlog hertrouwde Jacob Bannet met Delphina Henrica Maria Verspaandonk, een pedicure. Hij stierf op 17 december 1967 in het Gelderse Hummelo, 67 jaar oud. Hoe hij de oorlog heeft doorgebracht en waar: het is niet meer na te gaan. Van de latere familieleden kon niemand er iets substantieels over melden. En alle overige leden van het oorspronkelijke gezin zijn overleden.
Jeannette Bannet was nog de enige overgebleven erfgename van de schaarse herinneringen aan de ‘Dordtse’ Bannets. Treurig genoeg zijn die nu tegelijk met haar overlijden verdwenen.
 | |
Vader Jacob Bannet wist de oorlog ook te overleven. Hij ging een tijdje in |
Jacob Bannet hertrouwde met |
|
‘Mijn moeder en Anna Waar is Anna toch gebleven? Positief Nachtmerries |
< Terug naar index 'Verhalen over het voorbije joodse leven in Dordrecht'
