NIEUWS
Dordtse verzetsheldin Diet Kloos is
nu lesmateriaal voor het onderwijs
De voormalige Dordtse verzetsstrijdster, oratoriumzangeres en jodenhelpster Dina (‘Diet’) Kloos-Barendregt is lesmateriaal geworden voor leerlingen van het voortgezet onderwijs.
Er is een werkschrift gemaakt, dat gratis is te downloaden of op papier te bestellen. Bij dit werkschrift hoort een website (dietkloos.nl), waarop nóg meer informatie over haar en haar geliefde Jan Kloos is te vinden en waarop ook zogenoemde verdiepingsopdrachten staan.
Hanneke Roos, een tweedejaarsstudente geschiedenis aan de Radboud Universiteit, begint daarnaast in september (2023) aan een biografie over Diet Kloos.
 |
Deze foto toont de start van het project, met een presentatie in de klas door Paul Sars en Jan Heemels, van het originele materiaal uit de nalatenschap van Diet Kloos. |
Podcasts
Via de website zijn sinds 1 juli twee podcasts te beluisteren over de totstandkoming van dit project, samengesteld door Eva de Waal. Scholieren van het Johan de Witt-gymnasium in Dordrecht vertellen daarin hoe zij hebben samengewerkt met docenten en onderzoekers van de Radboud Universiteit (RU). Die gesprekken zijn ook weer te gebruiken als educatief materiaal.
Diet Kloos groeide als Diet Barendregt op in Dordrecht, waar zij is geboren op 9 mei 1924 (zie ook verhaal 17 op deze Stolpersteine-website). Al als 16-jarige ging zij in het verzet, als koerierster. In een persbericht van de RU over haar aankomende biografie vertelt Hanneke Roos: “Samen met haar broer maakte Diet muziek. Ze gaven in 1941 huiskamerconcerten waarvan de opbrengst naar joodse gezinnen ging. Huiskamerconcerten waren in die tijd heel gangbaar. Rijke mensen nodigden muzikanten uit om thuis op hun vleugel een concert te verzorgen. Tijdens het verzet ontmoette ze haar latere man Jan Kloos.”
Gemarteld
Knokploegleider Jan, ook afkomstig uit Dordrecht, werd haar grote liefde, vervolgt het nieuwsbericht. Samen zochten ze uit waar de Duitse militairen hun afweergeschat neerzetten/ Zestien dagen na hun bruiloft werden ze door de Duitsers opgepakt. In de gevangenis in Utrecht moest ze toezien hoe haar man werd gemarteld. Diet werd na negen weken vrijgelaten, Jan werd gefusilleerd in Amsterdam op 30 januari 1945. “Dit maakte haar in één klap, op haar twintigste levensjaar, weduwe.” Diet Kloos is op 90-jarige leeftijd overleden in het Gelderse Elden, een dorp bij Arnhem (zie ook de artikelen hierboven).
Jan Kloos heeft gecorrespondeerd met Diet en die brieven laten volgens Hanneke Roos zien dat “een korte liefde een leven lang kan duren: ze droeg zijn afscheidsbrief altijd bij zich.” In die laatste brief vroeg Jan aan Diet het leven weer op te pakken: “Zing en wees gelukkig.” Dat heeft ze gedaan. Ze studeerde na de oorlog af als zangeres bij organist en componist Hendrik Andriessen aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag.
Volgens het In Memoriam op de website van de NOS zong Diet jarenlang in Italië, Frankrijk en Duitsland. “In Nederland was ze een gevierd zangeres van oratoria, grote vocale stukken met een meestal geestelijke inhoud.” Na haar zangcarrière werkte Diet als docent aan het conservatorium in Tilburg. De laatste jaren verbleef ze in een tehuis in Elden. Postuum ontving ze voor haar verzetswerk de Yad Vashem-onderscheiding.
Typoscript
Diet Kloos heeft ook een korte liefdesrelatie gehad met de joodse dichter Paul Celan, die het beroemde gedicht Todesfuge schreef. Hij las het gedicht in Parijs aan Diet voor en overhandigde haar het typoscript.
De hoogleraar Duitse Taal en Cultuur prof. dr. Paul Sars (1960) van de RU heeft Diet Kloos persoonlijk gekend, gedurende 25 jaar. Hij doet onderzoek naar Celan, samen met onderzoeker Jan Heemels. Na haar dood heeft Diet Kloos documenten en persoonlijke bezittingen van haarzelf en van Paul Celan nagelaten aan Sars, met de opdracht die te gebruiken voor educatieve doeleinden.
Sars heeft daarop aan studente Hanneke Roos gevraagd om een biografie over het leven van de verzetsstrijdster te maken. Zij volgt de bacheloropleiding geschiedenis en heeft daarnaast “een grote passie voor muziek”. Hanneke kende Diet Kloos voordien niet. Ter wille van het persbericht werd haar gevraagd hoe zij Diets leven zou omschrijven? “In drie woorden? Muziek, liefde en vurigheid.”
 |
Enkele pagina’s uit het werkschrift voor de leerlingen van het voortgezet onderwijs. |
Tentoonstelling
Onder leiding van docent Peter Barendregt van het Johan de Witt-gymnasium en samen met Paul Sars is het schoolproject opgezet, en project dat volgens Barendregt “uniek was” en werd ondersteund door het Vfonds. Zij gingen aan de slag met 65 vierdeklassers. Zes weken werkten dezen aan de hand van originele brieven en voorwerpen als de trouwring en documenten “aan het doorvertellen van het verhaal van Diet en Jan”.
Hieruit zijn nu het werkschrift en de website ontstaan – en daarnaast een bescheiden tentoonstelling, die op 1 juni in het gymnasium openging. Te zien waren daar die liefdesbrieven en verder een medaillon, de cijferlijst van Diet en nog zoveel meer. Over dit project zelf, of beter gezegd: the making of ervan, gaan de podcasts.
Het werkschrift bestaat de basisinformatie en zes werkopdrachten. Achtergrondinformatie en zogenoemde verdiepingsopdrachten zijn te vinden op de website (dietkloos.nl).
Al het lesmateriaal is vakoverschrijdend, meldt het persbericht, en kan worden ingezet voor de bovenbouwvakken geschiedenis, maatschappijleer, kunst, burgerschap, Nederlands, Duits en culturele vorming. Het werkschrift, getiteld Diet en Jan: Leven en liefde in oorlogstijd, kan gratis worden gedownload (via: Werkschrift-Diet-Kloos.pdf) of gratis worden besteld bij de Radboud Universiteit, tegen 4,15 euro verzendkosten.
Het is bedoeld voor scholen in het voortgezet onderwijs in heel Nederland.
