Op 17 mei 1982 kreeg Herman Beerman in het Stadskantoor, samen met nog enkele Dordtenaren, het Verzetsherdenkingskruis opgespeld door burgemeester J.H. van Zuuren. Beerman heeft in de oorlog als fotograaf gewerkt voor de internationale spionagegroep ‘Wim’. Hij kreeg ook Belgische onderscheidingen voor zijn verzetwerk.
De foto is gemaakt door zijn collega-persfotograaf Ad Molendijk.
Foto RAD (nr. 552_328466)

Vier foto’s die het interieur tonen van de fotohandel. Wanneer precies de foto’s zijn gemaakt, is niet bekend, in elk geval in de begintijd van de zaak.
Foto’s RAD (nummers 556_2701 tot en met 2704)

Witte strik

Deze foto blijft noodgedwongen ongeïdentificeerd. In de administratie heeft de foto nummer 29618 gekregen, in de beeldbank nummer 309_108857. Het enige dat erover bekend is, is wat in de rand staat: “Cohen sepia”. Twee kinderen staan erop.
        Geen van beiden keken zij in de camera van Beerman. Het jongetje staart dromerig en licht glimlachend de studio in; het meisje, dat een grote, witte strik in het haar heeft, kijkt alerter, bijna lachend. Maar welke kinderen Cohen zijn dit?
        In het orderboek staat bij 28 maart 1939 en bij fotonummer 29618 dit: “Cohen Toul.laan 7, 13x18 mod gr., kwit f 5,25, afgel., f 5,25 (vrijdag tusschen 6-7)”. Het gaat dus om de familie Cohen van de Toulonselaan.
        Dit is een veelbetekenend gegeven. Op nummer 7 van de Toulonselaan (nu ook nog: 7) woonde het gezin van Meijer Michiel Cohen en Gesina Keesje, die op 5 maart 1930 in Amsterdam waren getrouwd. Gesina, geboren 1 april 19096, komt uit Velsen; Meijer Michiel is een heuse Dordtenaar, geboren op 30 augustus 1900. Hij gaat werken op het metaalbedrijf van zijn vader Joseph, de firmanaam luidt daarom Metaalhandel Jos Cohen & Zoon.
        Meijer Michiel en Gesina krijgen twee kinderen, als eerste Bruintje Suzanna (‘Betty’) op 5 maart 1931, vier jaar later gevolgd door het tweede en laatste kind, op 10 maart 1935: Joseph Jacob (‘Jos’). De kinderen op de foto zijn een ouder meisje en een jongere jongen. Dit zullen zonder twijfel Betty en Jos zijn, ook omdat hun postuur overeenkomt met de leeftijd die zij in 1939 hadden.
        Het gezin weet volledig en veilig de oorlog door te komen, zie op deze site verhaal 47.

Gedekte tafel

Nog een raadsel dat naar alle waarschijnlijkheid is opgelost. In de rand van foto 309_1007224 in de beeldbank van het RAD staat: “13866 LIEVENDAG sepia”. De groepsfoto is duidelijk gemaakt bij een feestelijke gelegenheid. Om wie gaat het hier?
        Twaalf mensen zitten aan de gedekte tafel, onder wie twee kinderen. De borden zijn gevuld, het gezelschap maakt aanstalten om te gaan eten. Aan de wand boven de deur hangt een afbeelding van een zevenarmige, joodse kandelaar, zag Erica van Dooremalen. In het midden is de rabbijn van Dordrecht te herkennen, Samuel Dasberg. De vrouw links van hem is onmiskenbaar zijn echtgenote, Dina Dasberg-de Vries (zie bijvoorbeeld verhaal 77).
        De foto is vermoedelijk gemaakt op zaterdag 5 juni 1920. Toen namelijk vierden Meier Lievendag en Mina Lievendag-van Straten hun 25-jarige huwelijksfeest. Hun “dankbare kinderen” Rozetta (‘Roosje’; Dordrecht, 14.3.1896) en Samuel (Dordrecht, 16.6.1898), feliciteerden hun ouders alvast hiermee in het Nieuw Israëlitisch Weekblad van 28 mei. Vader Meijer is op 26 april 1935 in Apeldoorn overleden, op 68-jarige leeftijd. Weduwe Mina is op 19 november 1943 vergast in Auschwitz, 43 jaar oud.
        Rozetta is op 5 juni 1941, 45 jaar oud, overleden in het gesticht ‘Het Apeldoornsche Bos’, Samuel, advocaat geworden, kwam ergens in Midden-Europa om, op 31 maart 1944,m op 45-jarige leeftijd, zie verhaal 176.

Bloemenzee

Hier kun je met recht spreken van een bloemenzee. Omringd door talrijke boeketten vieren de heer Nathan Samuel Cohen en mevrouw Isabella Cohen-Schlicher waarschijnlijk hun huwelijksfeest. In de rand van de ongedateerde foto, nummer 309_101168 in de beeldbank en nummer 23626 in administratie van Beerman, staat niet meer dan: “23626 COHEN Voorstraat”. Maar elders op de beeldbank is nog een foto van dit echtpaar te vinden (nummer 556_3305). Zodoende konden deze Cohens vrij eenvoudig geïdentificeerd worden.
        Nathan Cohen (Oud-Beijerland, 15.6.1851) en zijn echtgenote Isabella (Keulen, 6.10.1856) zijn de ouders van de latere Dordtse huisarts Emil Schlicher Cohen (Oud-Beijerland, 2.1.1894). In totaal kreeg het echtpaar zes kinderen,
zie verhaal 42. In de jaren dertig kwamen zij naar Dordrecht, en gingen op de Singel wonen, op nummer 277.
        Zoon Emil woonde naderhand op de Voorstraat, op nummer 44. Misschien is het bloemrijke feest bij hem thuis gevierd. Of Beerman noteerde ‘Cohen Voorstraat’, omdat Emil de opdracht had gegeven voor de foto. In de administratie wordt namelijk soms verwezen naar degenen die de foto heeft betaald.
        Inzoomend op de foto zag Erica van Dooremalen een kaartje met de tekst “Hartelijk gefeliciteerd, Jacques, Stella en de kinderen”. Dit is Jacques Schlicher Cohen, een van de zes kinderen van Nathan en Isabella. Hij was getrouwd met Estella Coltof. Hun kinderen zijn Nico en Meta.
        Dit ene gezin is in de oorlog vermoord. Hetzelfde overkwam ook de andere kinderen (en hun partners en kinderen) van Nathan en Isabella: Felix, Helena en Emma. Zoon Max stierf al op 13-jarige leeftijd in Oud-Beijerland.
        Emil Schlicher Cohen heeft de Holocaust overleefd. Hoe en waar, wordt beschreven in verhaal 42. Zijn vader Nathan overleed, 90 jaar oud, nog door natuurlijke oorzaak in het Amsterdamse Rusthuis Parkzicht, op 29 april 1942. Maar zijn vrouw Isabella ontkwam niet aan de nazi’s; zij werd omgebracht in Auschwitz, op 12 februari 1943, 87 jaar oud.

Winkels

Twee foto’s van een en dezelfde jonge vrouw. In de beeldbank hebben zij opeenvolgende nummers gekregen: 309_10532-1 en 309_10532-2. In de administratie staat bij opdrachtnummer 10532 de datum (3 juni 1928). In de rand van de foto is “Stad, Voorstraat” te lezen. Het gaat dus om de familie Stad, die inderdaad twee, tegenover elkaar staande winkels had in deze straat. Wonen deed de familie op de Burg. de Raadtsingel.
        Wie deze vrouw is? Het is Rebecca Stad, de oudste dochter van het echtpaar Stad. Dat kon worden vastgesteld, nadat de portretfoto’s waren vergeleken met de trouwfoto van Rebecca, uit maart 1932 (zie in de beeldbank foto nummer 309_19246). Het gezicht komt overeen. De echtgenoot van Rebecca was Louis (‘Louwie’) Sons (Den Haag, 6 november 1907). Samen kregen zij twee kinderen, Carolina en Marianne. Hij overleefde de oorlog samen met de kinderen, zij werd omgebracht in Auschwitz, op 4 juni 1944, 33 jaar oud.
        Voor de volledigheid (en in aanvulling op de tekst bij foto 2 in aflevering 1): de ouders van Rebecca waren de koopman in ongeregelde goederen David Stad (Rotterdam, 8.12.1884) en Matje Cohen (Rotterdam, 9.2.1886). Na hun huwelijk op 17 juni 1908 kregen zij in Rotterdam vier kinderen, de vroeg overleden Betje (1.5.1909 – 18.12.1910), Rebecca (2.6.1911), nog een Betje (10.1.1914) en ten slotte Mathilda (14.11.1916). Op 22 september 1921 verhuisde dit gezin naar Dordrecht.
        Louis Sons is in zijn geboortestad Den Haag overleden, op 10 augustus 1980, 72 jaar.
        Marianne Bont-Sons, de ene dochter, kwam aan het woord bij foto 2 in aflevering 1 van deze serie.

Anoniem

Twee foto’s van dezelfde vijf kinderen, vier meisjes en een jongen. In de beeldbank zijn de foto’s op te zoeken via de nummers 309_109444 en 309_109445, in de administratie van Beerman hebben ze op pagina 1719 allebei nummer 9508 gekregen. Verder wordt er alleen vermeld, ook op de foto’s in de rand, dat het “BRAADBAART sepia” betreft.
        Deze summiere gegevens stellen ons, de redactie, voor een probleem. De Dordtse familie Braadbaart was omvangrijk, in verhaal 98 is dit wijd vertakte geslacht in kaart gebracht. Tientallen van hen verloren in de oorlog het leven in de gaskamers.
        Uit al die persoonsgegevens is geen gezin te destilleren dat over vijf kinderen beschikte. Het kunnen dus neefjes en nichtjes zijn, voor de foto bij elkaar gezet. Dit bemoeilijkte de zoektocht behoorlijk. Vooralsnog blijven deze kinderen daarom anoniem.
        Echter: naarmate meer foto’s werden gevonden, werd een andere foto ontdekt waarop het jongetje dat bij deze vier meisjes zit, is herkend, zie aflevering 3 in deze over de Collectie-Beerman. Op die andere foto staat het jongetje alleen, en draagt hij hetzelfde witte ‘overhemd’  als op de twee bovenstaande foto’s. Dit jongetje zou Hendrik Kleinkramer zijn, een Kleinkramer van de Voorstraat. Waarmee in ieder geval 1 kind is geïdentificeerd, maar de meisjes nog niet. Vader en moeder Kleinkramer van de Voorstraat hadden twee dochter, geen vier. Dus mogelijk zijn de andere meisjes nichtjes?