Het voorbije joodse dordrecht

Foto van overgrootmoeder hielp Simcha
Barak zijn joodse afkomst te ontdekken
* Betere versie van historische foto met Dordtse jodin plots opgedoken

Dit is Elisabeth Schreuder-Blitz, vermoedelijk gefotografeerd in haar straat, de Kromme Elleboog. Het is voor zover bekend de enige foto van een Dordts-joodse vrouw met jodenster. Foto Familiebezit

De grote lokaal-historische waarde ervan is onmiskenbaar, want het is de enige. Er bestaat geen andere foto van een Dordts-joodse vrouw die een jodenster draagt.
        De foto is allerminst een professionele, eerder een familiekiekje. De opname is onscherp, enigszins overbelicht, en blijkbaar op een zonnige dag gemaakt: er is veel schaduw. Enigszins aarzelend glimlachend en schuchter kijkt Elisabeth Schreuder-Blitz in de lens. Vermoedelijk is de foto gemaakt in het Dordtse straatje waar ze in de oorlog woonde, de Kromme Elleboog, op nummer 8. Elisabeth kan allerminst verhullen dat ze joods is; de jodenster, die in Nederland op 3 mei 1943 verplicht werd gesteld, is zichtbaar.
        Op internet is deze unieke foto al jaren te zien. Bijvoorbeeld op de website ‘Joods Monument’, een digtaal monument dat alle 104.000 Nederlandse slachtoffers van de Holocaust herdenkt, en op de genealogische website ‘Geni’. Ook staat dezelfde foto in het boek Dordrecht 40-45, dat, geschreven door Wim van Wijk en uitgegeven door Wbooks, in 2014 is verschenen.
        Maar op deze website, van de Dordtse werkgroep Stolpersteine, ontbrak de foto tot nog toe, om een eenvoudige reden: nabestaanden van de familie Blitz, over wie op deze site een verhaal staat (37 Dordtse familie Blitz maakt met Stolpersteine bij de Gevulde Gracht het gemis van moeder Lena goed) hadden liever niet dat de foto van “tante Liesje” bij dat artikel werd geplaatst. De werkgroep respecteerde dat, alhoewel zij ook wist: staat eenmaal iets op internet, dan is er geen redden aan.
        Dit speelde zich allemaal af in 2014.
        Thans, in 2019, kan de foto alsnog ook hier worden getoond. Achterhaald is namelijk wie indertijd de foto op internet heeft gezet: Simcha Barak uit Israël. Hij is een achterkleinkind van zijn overgrootmoeder Elisabeth Blitz. Een dochter van Elisabeth, Christina Francisca Proost-Schreuder, heeft de Dordtse foto van haar moeder persoonlijk aan Simcha gegeven. Simcha op zijn beurt heeft de werkgroep als eigenaar van de foto toestemming verleend om deze op deze website te plaatsen – dichter en rechtstreekser kun je bij familiaire goedkeuring niet komen.
De foto van Elisabeth Blitz is niet alleen foto-historisch van belang. De foto was voor Simcha Barak ook mede aanleiding om naar Israël te emigreren en daar zijn naam, Patrick Stolk, te veranderen in Simcha Barak. Na het gesprek met zijn oma Christina, in juni 2007 in Biervliet, onder andere over die foto, wist hij zeker wat hij altijd al voelde, en wat het rabbinaat in Amsterdam bevestigde: hij is joods.
        In dit verhaal wordt ontknoopt wat zich rond de bijzondere foto en de eigenaar ervan, Simcha Barak, zoal heeft afgespeeld. Ook wordt toegelicht wie Elisabeth Blitz verder was. Zij, een overlevende van de Holocaust, kwam in verhaal 37 nog slechts zijdelings aan de orde. Daarin scheen meer licht op andere leden van deze ooit zo uitgebreide familie.

Elisabeth is een kind van Isaäc Blitz en Aaltje Kopee. Zij is in Amsterdam geboren op 13 augustus 1908, ’s ochtends om zes uur, volgens de geboorteakte.

Fotoboek
Op zondag 27 januari 2019, op Holocaust Memorial Day, werd in het Nationaal Holocaust Museum in Amsterdam een tentoonstelling geopend, genaamd ‘De Jodenvervolging in foto’s. Nederland 1940-1945’. Bij diezelfde gelegenheid presenteerde uitgeverij Wbooks een groot, zwaar fotoboek over hetzelfde onderwerp.
        Dit boek is het eerste dat de vervolging en deportatie van de joden in Nederland in beeld brengt, een eerste visuele geschiedenis ervan. De samenstellers, René Kok en Erik Somers, als historici werkzaam bij het Niod, raadpleegden daartoe jarenlang fotoarchieven, collecties en privé-verzamelingen in binnen- en buitenland, in Israël, Duitsland en de Verenigde Staten.
        Hun ‘beeldonderzoek’ wees uit, zo vertelde Somers in een toespraak, dat er “opmerkelijk” veel foto’s bewaard zijn gebleven. Daarin onderscheidt Nederland zich nadrukkelijk van alle andere door nazi-Duitsland bezette landen in West-Europa. Al even opvallend was dat veel fotomateriaal, behalve gemaakt door persfotografen en fotografen in dienst van de bezetter, vervaardigd bleek door particulieren. Gewone Nederlanders legden, soms openlijk, maar soms heimelijk, razzia’s vast, de invoering van de jodenster, de onderduik, het wegvoeren van joodse medeburgers. Volgens Somers deden zij dat “vanonder een jas of langs opzij geschoven vitrage uit het raam”.
        In het boek is uiteindelijk een “indringende selectie” opgenomen van bijna vierhonderd foto’s.
Waardoor lieten de historici zich bij het kiezen van foto’s leiden?
        Somers lichtte dat toe in zijn rede. “Uitgangspunt was dat een foto aanspreekt, emoties oproept, verontrust, bewustmaakt of het geweten in beroering brengt. Daarbij blijkt dat (…) de tragedie van de jodenvervolging nog sterker wordt verbeeld door foto’s waar een persoonlijk verhaal achter schuilgaat.” Daarom ook hebben Somers en De Kok van de afgebeelde personen zoveel mogelijk hun identiteit en hun lotgevallen proberen te achterhalen. De “aangrijpende” beelden hebben daardoor volgens de uitgever “nog meer zeggingskracht gekregen”.
        De foto van Elisabeth Blitz komt niet in het boek voor (zie *). Kennelijk was deze niet huiveringwekkend of ontregelend genoeg om mee te nemen − of de samenstellers hadden geen weet van de foto. Hoe dit ook zij, het doet er ook niet toe. Lokaal-historisch blijft de foto van eminent belang, om de simpele reden dat er maar één van is.
Maar wat is de achtergrond van deze foto? Wie is die ene Simcha Barak die de foto, die tot ongenoegen van andere nabestaanden van ‘tante Liesje’ op het internet plaatste? Hoe zat dit nu precies?
        Het boek van Somers en De Kok werd de directe aanleiding om de omstreden foto van Elisabeth Blitz nu eens uit te zoeken.

Uit een brief van Dordrechts burgemeester J. Bleeker aan het Rijksbureau voor oude metalen en afvalstoffen in Den Haag, gedateerd 29 juni 1942, blijkt dat Isaäc met zijn gezin op 7 februari 1938 vanuit Amsterdam in Dordrecht is komen wonen en zich “van dien datum af” in zijn onderhoud heeft voorzien als koopman in lompen en metalen. De familie woonde toen aan de Gevuldegracht, op nummer 15. Bleeker meldt er geen bedenkingen tegen te hebben om Blitz een vergunning te verlenen als kleinhandelaar in oude materialen en afvalstoffen, “tenzij het feit, dat Blitz Jood is, bezwaar oplevert”. Foto RAD

Simcha Barak, in Dordrecht Patrick Stolk geheten, staat op deze foto rechts, met naast hem zijn goede vriend Aryel Tsion. Aryel is ook afkomstig uit Dordrecht, hij heette voor zijn vertrek naar Israel Lambertus Woudwijk. Beide mannen wonen in Susya. Aryel helpt Simcha, die een gehoorhandicap heeft, met e-mails en telefoongesprekken. Foto Privébezit

Drie meisjes
Op ‘Joods Monument’ staat de foto van Elisabeth op een toepasselijke plaats: op de pagina gewijd aan haar vader en moeder, Isaäc Blitz en Aaltje Kopee. Zoals in verhaal 37 al is beschreven, is Elisabeth, geboren op 13.8.1908, één van de vele kinderen die dit echtpaar kreeg in Amsterdam. Drie meisjes doorstonden de Tweede Wereldoorlog: Judith, Elisabeth en Lena. De overige gezinsleden, onder wie Flora (de tweelingzus van Lena) werden, voor zover ze nog leefden, vermoord, dikwijls samen met hun eigen kinderen en partners.
        De foto van Elisabeth is een bijdrage van een zekere Simcha Barak, van wie een portretfotootje is bijgevoegd. Daarop is een bebaarde jongeman met wollen muts te zien, geboren op 13 april 1977. Per e-mail wordt hij benaderd, veiligheidshalve in het Engels. Wij weten immers niet wie Barak is, en in welk land hij resideert.
        Per kerende post komt er een reactie, in het Nederlands, uit Israël. Niet van Simcha zelf, maar van Aryel Tsion. Aryel licht toe dat hij onze e-mail door zal sturen naar Simcha, die overigens het Engels niet machtig is. Maar er hoeft verder niet meer in het Engels gecorrespondeerd te worden, Simcha is een heuse Nederlander, daar Patrick Stolk geheten. Hij is afkomstig uit Dordrecht, waar hij in de Adriaan van Altenastraat woonde.
        Aryel legt uit wie hij zelf is. Hij is geboren in Oud-Beijerland, maar woonde later in Dordrecht, eerst in de Boeroestraat, later in de Erkentrudestraat. Aryel heet van oorsprong Lambertus Woudwijk. Al twintig jaar is “een goede vriend” van Simcha, beiden wonen in Susya, gelegen tussen Hebron en Arad. “In Nederland was ik voorganger van een kerk, waar ook Patrick bij hoorde.” Simcha heeft een ‘gehoorhandicap’, vertelt Aryel, en dat is al één reden dat “we veel contact hebben”. “Als mensen hem wat vragen, ‘vertaal’ ik wel eens voor hem, bijvoorbeeld bij telefoontjes.”
        In een week tijd worden er vervolgens over en weer e-mails uitgewisseld. Aryel reageert meestal nadat hij Simcha heeft geraadpleegd, een enkele keer zit Simcha naast hem aan de pc.

Dochter Elisabeth is al veel eerder naar Dordrecht verhuisd, blijkt uit de Dordtse gezinskaart van de familie Schreuder, voor- en achterzijde. Zij trouwde op 1 maart 1928 in Dordrecht met Gijsbertus Stephanus Schreuder, een geboren Dordtenaar (28.11.1899). Het echtpaar zou acht kinderen krijgen. Per 8 december 1938 kwam het gezin Schreuder in de Kromme Elleboog te wonen, op nummer 8. Foto’s RAD

In juni 2007 bezocht Simcha in Biervliet zijn oma Christina Schreuder, samen met Aryel. Op de wat onscherpe foto omhelst hij haar. Simcha kreeg bij deze gelegenheid toestemming om een foto te maken van de foto van Elisabeth Schreuder-Blitz, Christina’s moeder. Deze foto overtuigde Simcha van wat hij al voelde: dat hij joods is. Foto Privébezit.

Biervliet
Vanzelfsprekend komt meteen de foto aan de orde.
        Om de uitleg van Simcha daarover te illustreren, stuurt Aryel Tsion eerst een andere foto. Daarop is te zien hoe Simcha zijn oma Christina Francisca Proost- Schreuder omhelst. Dat was in juni 2007, in Biervliet in Zeeuws-Vlaanderen. De foto is gemaakt door Aryel. Hij was erbij, op wat een historisch moment zou worden: kort erna stierf namelijk de oma, op 18 augustus 2007.
        Ter uitleg: Christina Francisca Schreuder is geboren op 3 september 1930, in Dordrecht. Zij is een kind van Gijsbertus Stephanus Schreuder (Dordrecht, 27.11.1899) en Elisabeth Blitz, de vrouw op de foto. Gijsbertus trouwde met haar op 1 maart 1928, hijzelf was Nederlands Hervormd, zij joods. Uit dit gemengde huwelijk kwamen negen kinderen voort, achtereenvolgens Gijsbertus Stephanus junior (27.5.1928), Alida (9.6.1929), de al genoemde Christina, Elisabeth (18.2.1932), Willem Cornelis (3.2.1934), Isaac (24.5.1935), Hendrik (29.9.1936), Elias (2.1.1938) en ten slotte Toon (21.10.1941).
        Vader Gijsbertus, schilder van beroep, had al een eerder huwelijk achter de rug, met Sija Huiberdina van der Wal (Gorinchem, 4.10.1905). Hij ging na de bruiloft op 3.11.1921 met haar in de Nieuwe Lampetsteeg 3 rood in Dordrecht wonen, en kreeg met haar twee kinderen: Willem Cornelis (9.6.1922) en Sija (20.6.1923). Maar moeder Sija overleed al op 13 april 1924, nog geen achttien jaar oud. Haar twee kinderen leefden ook niet lang, Sija junior stief op 20 februari 1925, Willem Cornelis op 31 oktober 1931.
        Weduwnaar Gijsbertus begon met andere woorden met Elisabeth Blitz aan een nieuw gezin. Na verschillende verhuizingen eindigde dit gezin vlakbij op 9 december 1928 in de Kromme Elleboog, op nummer 8 – net als de Lampetsteeg nog zo’n binnenstadsstraatje dat de grote sanering in de jaren zeventig niet meer overleefd.

Simcha’s oma Christina overleed kort na zijn bezoek. Zij is begraven op de algemene begraafplaats van Biervliet, net als haar echtgenoot Willem Cornelis Proost, die al in 1995 stierf. Foto’s Website ‘Online Begraafplaatsen’

Gemengd
Elisabeth overleefde de oorlog. Zij ontkwam aan de moordzucht van de nazi’s, waarschijnlijk doordat zij gemengd getrouwd was. In die oorlog kwam die foto tot stand, misschien wel in haar eigen straatje, de Kromme Elleboog.
        De foto kwam in het bezit van haar dochter Christina, die trouwde met Willem Cornelis Proost, geboren in Zwijndrecht op 7.2.1923 in Zwijndrecht. Tientallen jaren later, op 10 december 1995, overlijdt Willem Proost op 72-jarige leeftijd in Biervliet, waar hij en Christina zijn komen te wonen.
        Eén van hun kinderen is Jannetje (‘Janny) Catharina Proost (Dordrecht, 3.5.1956), die in het huwelijk trad met Dingeman Stolk en in Dordrecht ging wonen. Uit die verbintenis wordt Patrick Stolk geboren, in 1977, als oudste van een eeneiige tweeling. De andere helft heet René, tegenwoordig woonachtig in Oosterhout.
        Het is deze Patrick die samen met Aryel oma Christina opzoekt in Biervliet. Nadat Patrick’s moeder Janny op 26 augustus 2002 in Dordrecht was overleden, op 46-jarige leeftijd, was het contact met oma verwaterd. Patrick’s vader Dingeman had geen contact meer met zijn schoonmoeder.
        Patrick bezoekt zijn oma niet alleen om de band weer aan te halen, ook omdat hij zoekende is. Hij vertelt Aryel dat hij zich joods voelt, maar het niet zeker weet. Hij herinnert zich de foto met de davidster, dat gele herkenningsteken, van zijn overgrootmoeder Elisabeth. “Na enig zoeken”, zoals Aryel vertelt, vinden Patrick en Aryel uit dat oma Proost in Biervliet woont. Ze gaan erheen. Oma laat Patrick de bewuste foto zien, en keurt het goed dat hij een foto van die foto maakt. Verder vertelt zij over haar eigen, joodse achtergrond. Aryel: “Toen werden alle feiten duidelijk. Patrick is echt joods.”
        Hij en Patrick zoeken bij thuiskomst de geboortebewijzen op van zijn familie, om zekerheid te krijgen. Hij benadert daarna het rabbinaat in Amsterdam, en dat erkent het: Patrick is van joodse afkomst.
        Aryel − die zich lang ook niet bewust was van zijn joodszijn − is ondertussen in Israël gaan wonen. Een halfjaar daarna komt ook Patrick daar aan. Bij aankomst belt Patrick zijn oma in Biervliet. Als gevolg van zijn gehoorhandicap moet hij het telefoneren door een ander laten doen. Hij schrikt: zijn oma blijkt overleden. De nieuwe partner van Christina Proost-Schreuder had de familie er niet van op de hoogte gesteld. Ze is 76 jaar geworden. Christina ligt begraven in Biervliet, op de algemene begraafplaats aan de Beukelstraat.
        Patrick meet zich een Israëlische naam aan: Simcha Barak. Het is een eerbetoon aan zijn oorspronkelijke familie, want Barak is Hebreeuws voor Blitz.

Ook op deze foto staat Elisabeth Schreuder-Blitz, met haar man Gijsbertus. De ongedateerde foto is waarschijnlijk gemaakt tijdens een vakantie. Het echtpaar zit aan een tafeltje, op de achtergrond staat een Volkswagenbus. Foto Privébezit

Raadseltje
Elf jaar is dit inmiddels geleden.
        Aryel en Simcha hebben nog altijd intensief contact. Aryel e-mailt op een zeker moment dat Simcha naast hem zit; hij stuurt een foto van hen beiden. Simcha geeft bij diezelfde gelegenheid door dat de foto van Elisabeth gebruikt mag worden op deze Dordtse website.
        Nee, zijn oma heeft destijds niet verteld wie de foto wanneer heeft gemaakt. Dit blijft noodgedwongen voor altijd een raadsel.
        Tijdens de e-mailuitwisseling tussen Dordrecht en Susya komt ook nog een latere foto van Elisabeth en haar echtgenoot Gijsbertus ter sprake, ook ongedateerd. Misschien is het een vakantiefoto. Het echtpaar zit aan een tafel, op de achtergrond is een Volkswagenbusje te zien.
        En er volgen nog enkele foto’s van allerlei officiële documenten, zoals trouwboekjes en geboorteaktes − allemaal resultaten van Simcha’s zoektocht naar zijn joodse afstamming.
        Toen hij er eenmaal zeker van was dat hij joods is, bleef er voor Simcha Barak duidelijk nog maar één werkelijke optie over: er ook naar leven, in ’s werelds meest ultieme joodse land, Israël.

Betere versie van historische foto met Dordtse jodin plots opgedoken Het is eigenlijk ongelooflijk.         Begin juli 2021 kreeg de redactie van deze website zomaar, uit het niets, een foto toegestuurd, die zij onmiddellijk herkende. De foto toont Elisabeth Blitz en het is de enige foto waarop een Dordtse jodin is te zien met een Davidster. Als zodanig is de opname foto-historisch een zeldzame. Het achtergrondverhaal erover staat hierboven.         Maar de toegezonden foto is duidelijker, scherper en bovenal toont zij meer context: de straat waarin zij stond toen zij in de oorlog werd gefotografeerd, is nu ineens herkenbaar. Wat alles nog bizarder maakt, is dat de herkomst van deze ‘nieuwe’ foto volstrekt vaag is. Degene die haar naar de redactie stuurde, weet niet eens waar de foto vandaan komt. Zij lag in een doos met andere foto’s – méér is er niet over bekend.         Wat de kwestie nu zo ongelooflijk maakt, is dat de ‘toestuurder’ bovenstaand verhaal niet eens kende. Hij meende er alleen maar goed aan te doen de foto naar de redactie van deze website te e-mailen.         In dit aanvullende artikel: een raadselachtige foto (enigszins) verklaard. De betere, duidelijker foto die Johan de Korte toestuurde. De herkomst van deze foto is volstrekt vaag. Foto Collectie-De Korte Bezwaar Hoe zit het precies? Twee jaar geleden werd op deze website een unieke foto geplaatst, die al enige tijd circuleerde op de website van ‘Joods Monument’ en op die van ‘Geni’. De redactie van de Dordtse Stolpersteine-website liet de foto lang niet op haar eigen site zien. Nabestaanden van de familie Blitz maakten daar desgevraagd bezwaar tegen. Dat veranderde toen werd achterhaald wie de foto in eerste instantie op internet had gezet.         Dat bleek Simcha Barak te zijn, afkomstig uit Dordrecht. In Nederland heette hij nog Patrick Stolk, sinds hij in Israël woont, in Susya, noemt hij zich Simcha Barak. Hij had de foto hoogstpersoonlijk gekregen van zijn grootmoeder, Christina Francisca Proost-Schreuder, die een dochter is van Elisabeth Schreuder-Blitz. En Simcha gaf als huidig eigenaar van de foto onverwijld toestemming om deze te gebruiken voor de Stolpersteine-website.         Dit speelde zich allemaal begin 2019 af. Na de publicatie werd het stil. Dame Op de eerste dag van juli 2021 ontving de redactie een e-mail van Johan de Korte, een geboortige Dordtenaar van 70 jaar. Hij vertelde dat hij van een oudere, joodse vriend van hem bijgevoegde foto had gekregen, die hij nu op zijn beurt doorstuurde naar de redactie. De foto was een vreugd om te zien: zij is veel helderder dan het exemplaar dat tot nog toe bekend was. En zoals gezegd: je kunt nu ook waarnemen wáár “de dame met haar ster”, zoals De Korte haar omschreef, zo schuchter, zo omgemakkelijk in de camera had gekeken.         In bovenstaand verhaal werd nog, bij gebrek aan betere gegevens, gesteld dat de foto “vermoedelijk” in de Kromme Elleboog was gemaakt. Dit was het binnenstadsstraatje waar de familie Blitz immers woonde, op nummer 8. Maar De Korte, ingewijd in zijn eigen stad, corrigeerde dat: het moet de Nieuwe Lampetsteeg zijn. Deze lag tussen de Kolfstraat en de Kromme Elleboog, in het verlengde van de Blindeliedengasthuissteeg. Als bewijs stuurde hij een dag later een link naar een foto van die (verdwenen) steeg toe, die hij had gevonden in de beeldbank van het Dordtse archief (zie hiernaast).         De Korte heeft gelijk. Op de archieffoto, genummerd 555_32387, in de jaren zestig gemaakt door de fotograaf van Openbare Werken Henk Boshoven, zijn zonder meer de huizen te herkennen die achter Elisabeth staan. Op de archieffoto zijn de panden rechts van haar al gesloopt; op die plek staat nu de auto. De Korte zat er ook in ander opzicht niet naast: Elisabeth trouwde op 1 maart 1928 met weduwnaar en vader van negen kinderen Gijsbertus Stephanus Schreuder (Dordrecht, 27.11.1899) en woonde al decennia in die Nieuwe Lampetsteeg, op nummer 3 rood. Dus is het alleszins verklaarbaar waarom Elisabeth in de Lampetsteeg stond te ‘poseren’: dichtbij huis. De ‘nieuwe’ foto links laat beter zien waar Elisabeth Blitz stond toen zij werd gefotografeerd: in de Nieuwe Lampetsteeg. De archieffoto rechts uit de jaren zestig toont deze steeg. De huizen rechts van Elisabeth (zie de witte regenpijp) waren ondertussen al afgebroken, op die plaats staat nu de auto. Foto Regionaal Archief Dordrecht (RAD, nr. 554_32387) Jetty? Op één punt echter had De Korte het echter mis. Hij zei dat achterop de foto de naam Jetty Brandon stond. Werd de vrouw met de ster zo genoemd, of was hier sprake van een vergissing? Is Jetty onderdeel van de in Dordrecht bekende familie Brandon (zie verhaal 60), is zij, voluit Henriëtte genaamd, het zelf of is het een zus van haar? Vragen te over, De Korte hoopte dat de redactie de vrouw met de ster kon traceren.         De redactie liet De Korte, coördinator van de commissie Kerk en Israël van de Andreaskerk in Wielwijk, per ommegaande weten dat de foto niet een zekere Jetty Brandon toont, maar onvoorwaardelijk Elisabeth Blitz. Een familielid van haar, achterkleinkind Simcha Barak, had dat zelf twijfelloos te horen gekregen van zijn grootmoeder Christina. “Leest u verhaal 204 er maar op na”, e-mailde de redactie.         Dat deed De Korte en daarna schreef hij dat de naam Jetty Brandon inderdaad onjuist moet zijn. Hij kende de geschiedenis van de foto niet, pas nu weet hij hoe het zit. Doos Maar hoe was De Korte in het bezit gekomen van de foto?         Dat lichte hij toe. Een oudere joodse vriend van hem had de foto recentelijk gekregen van niet-joodse kennis, iemand die de vriend tot voor kort niet kende. Bij die kennis had de vriend uit een doos met foto’s en ansichtkaarten de foto “gevist” waarop Elisabeth Blitz staat. In de doos zaten “verder geen foto’s die een relatie tot joodse families” hadden. Deze ene foto was de vriend “direct opgevallen”, omdat op de jurk van de vrouw een Davidster gespeld zat.         Hoe de kennis weer aan de foto was gekomen, was volgens de vriend van De Korte “niet meer” te achterhalen, ook al omdat die kennis geen joodse afkomst heeft.         Vaag, vager, vaagst – aldus valt het relaas samen te vatten. De foto kan evengoed een privékiekje zijn dat verdwaald is geraakt in Dordrecht, als misschien wel een professionele foto van een jodin met jodenster, die tijdens de oorlogsjaren in Dordrecht is verspreid.         Van alles is mogelijk, maar niets is zeker. Rabbinaat Verhaal 204 heeft De Korte en zijn vriend “zeer verrast”. Zij beseffen nu dat de foto “een bijzondere geschiedenis en betekenis” heeft. Dat wordt geaccentueerd door het feit dat het uitgerekend de foto van zijn overgrootmoeder Elisabeth Blitz was, die Simcha ertoe bracht om samen met een Dordtse vriend van hem, Lambertus Woudwijk, uit te zoeken wat hij al langer vermoedde: namelijk dat hij joods is.         Zij zochten geboortebewijzen op van zijn familie om zekerheid te krijgen. Vervolgens benaderde Simcha, nog Patrick geheten, het rabbinaat in Amsterdam, en dat erkende het: Patrick is inderdaad van joodse afkomst. Hij emigreerde vervolgens naar Israël, waar Lambertus al een halfjaar eerder was neergestreken, in Susya. Lambertus gaat zich Aryel Tsion noemen. Patrick Stolk heet voortaan Simcha Barak als eerbetoon aan zijn familie: Barak betekent in het Hebreeuws Blitz.         Met andere woorden: de foto heeft Patrick in Israël gebracht, concludeerde De Korte uit verhaal 204. Dat ontroerde hem.         Dat raakte hem vooral, omdat De Korte “veel belangstelling” heeft voor de geschiedenis van het joodse volk en het jodendom. “Ik draag dit volk een bijzonder warm hart toe, wat alles te maken heeft met mijn christelijk geloof.” Met zijn vriend, die liever anoniem blijft, deelt De Korte bovendien de interesse voor de geschiedenis van Dordrecht, en die van het joodse leven van voor en na de Tweede Wereldoorlog. Ontroerd En Simcha Barak zelf? Hoe reageert hij op de betere versie van de historische foto – die hem vanzelfsprekend digitaal terstond is toegestuurd?         Aryel Tsion is nog altijd degene die namens Simcha het woord voert. Barak heeft onder andere een gehoorhandicap, Aryel staat hem bij, ook bij correspondentie.         Nadat hij Simcha heeft ingelicht, zegt hij dat Simcha “zeer verrast” was en “ook ontroerd” om de foto te krijgen. “Heel bijzonder. Hij had niet gedacht ooit een betere te krijgen. Bijzonder veel dank voor de foto. Het is door hem zeer gewaardeerd.”

 

[* ‘Dordrecht’ komt wel voor in het boek, met twee foto’s. Op de ene poseren de boezemvrienden Sam Frenkel en Janus Braat stoer als 14-jarigen pal voor Hotel Bellevue, zie verhaal 40. De andere foto toont Irma Appel, een joodse Duitse, die ondergedoken zat bij de familie Schram de Jong aan de Krispijnseweg, zie verhaal 45. Zij wandelt met mevrouw Schram de Jong en twee kinderen.]

< Terug naar index 'Verhalen over het voorbije joodse leven in Dordrecht'