Het voorbije joodse dordrecht

Broertjes Haagman weer herenigd

Herman George Haagman

Herman George Haagman

Door toeval is er een foto bekend geworden van David Willy Haagman, de oudste zoon van Levie en Charlotta Haagman, die een lingerie- en kousenwinkel hadden aan de Voorstraat 235 (nu: 293) in Dordrecht. Foto’s van zijn broertjes Herman George en Arthur Leopold hadden eerder in 2013 in het tijdschrift van de Vereniging Oud-Dordrecht gestaan, maar de foto van David Willy was onontdekt gebleven. Op deze website zijn de broers, en de foto’s, nu voor het eerst herenigd.

         Halverwege 2013 publiceerde ‘Oud-Dordrecht’ een artikel over alle joodse kinderen, die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit Dordrecht waren gedeporteerd. Dit overzicht had zijn basis in het boek In Memoriam, dat de schrijver Guus Luijters even daarvoor, na jaren van confronterend monnikenwerk, had voltooid. Het bevat alle namen van alle achttienduizend vermoorde joodse, Roma- en Sinti- kinderen. Door ze uit de anonimiteit te halen, gaf Luijters ze hiermee weer een naam en een gezicht.
         Net als Luijters probeerde ook Oud-Dordrecht zoveel mogelijk foto’s van deze weggevaagde kinderen te verzamelen. Hij wist er bijna vierduizend te vinden, in Dordrecht doken er van de 41 slachtoffers slechts 7 foto’s op. Twee ervan waren van de broertjes Herman George en Arthur Leopold, respectievelijk geboren op 11 januari 1927 en op 1 mei 1933. Zij zijn beiden kort na elkaar vermoord in Auschwitz, op respectievelijk 28 februari 1943 en 7 december 1942.
         Via archiefonderzoek naar de Dordtse joodse gemeenschap bleek pas onlangs dat er ook een foto van een derde broertje Haagman beschikbaar was. Maar waarom was deze dan eerder ‘verborgen’ gebleven? En hoe waren deze foto’s eigenlijk in het bezit gekomen van het Joods Historisch Museum (JHM) en het Dordtse archief?

Arthur Leopold Haagman

Arthur Leopold Haagman

De Vlinder
Het is Jet Kunkeler geweest, een geboren Dordtse, tegenwoordig wonend in Den Haag, die de foto’s aan beide instellingen heeft overhandigd. De een kreeg de originele afdrukken, de ander kopieën. Op haar beurt heeft Kunkeler, een gepensioneerd journaliste, de foto’s gevonden in de nalatenschap van een tante, Wilhelmina Lachnit, die in Dordrecht de hoedenwinkel ‘De Vlinder’ dreef tegenover de winkel van de familie Haagman. Deze winkel, ‘De Kousenhoek’ geheten, stond op de hoek van de Voorstraat met het Scheffersplein. Nu is daarin een restaurant gevestigd, eerder ook een uitzendbureau.
         “Mijn tante had contact met de familie en heeft de foto’s waarschijnlijk van de ouders gekregen. Mijn tante had al onderduikers, wilde een adres voor de jongste jongen (Arthur) zien te vinden, maar de familie Haagman wilde bij elkaar blijven. Ik heb dit uiteraard van horen zeggen, zelf was ik destijds nog maar een kind.”
         Jet Kunkeler is in september 1936 in Dordrecht geboren. Haar ouders woonden aanvankelijk aan het Maartensgat, later verhuisde het gezin naar de Singel. Zij is ooit begonnen bij De Maasbode in Rotterdam, na de fusie met De Tijd kwam zij bij dit dagblad, en later bij het weekblad De Tijd terecht, in Amsterdam. Zij sloot haar loopbaan af bij Trouw.
         “Ik kende de familie Haagman niet persoonlijk”, vervolgt zij, terugblikkend op haar jeugd in Dordt, “ik wist ook hun achternaam niet. Maar ik kan me Arthur wel bewust herinneren. Ik zie hem nog voor me met de ster op zijn jasje, op een bruggetje tussen de Voorstraat en de Wijnstraat.” De foto’s die haar tante kennelijk al die jaren had bewaard, maakten op haar veel indruk. Op de achterkant stonden de namen van de drie broertjes en die van de scholen waarop zij destijds zaten. Toen kwam het beeld van Arthur, de jongste van het gezin, weer glashelder terug.

David Willy Haagman

David Willy Haagman

Familieleden
Jet Kunkeler heeft, zo’n tien jaar geleden, nog nauwgezet geprobeerd te achterhalen of er nog familieleden van de broertjes Haagman in leven waren. Die zou zij dan de foto’s kunnen geven. Maar dat was niet het geval; blijkbaar zijn er geen nabestaanden meer in leven. In 1999 stond ze de foto’s daarom maar af aan het JHM en het Regionaal Archief Dordrecht (RAD). De Dordtse archiefdienst zette de foto’s niet op zijn beeldbank. Hun bestaan kwam daardoor pas aan het licht toen de Werkgroep Stolpersteine in de archieven naspeuringen deed naar joods leven in Dordrecht.
         De gezaghebbende website joodsmonument.nl, die alle mannen en vrouwen heeft geregistreerd die tijdens de bezetting als joden zijn vervolgd, toont de foto van David niet; hij duikt alleen op op een veel minder bekende, afgeleide website: Community. Het JHM laat de foto evenmin zien op zijn website.
         Hoe kwam het nu dat de foto van David Willy is weggelaten uit het boek ‘In Memoriam’ van Luijters, en dat deze ook ontbrak in het tijdschrift van ‘Oud-Dordrecht’? Dat had een even begrijpelijke als spijtige reden: Luijters beperkte zich bij al zijn research tot kinderen die “nog net geen achttien jaar waren op het moment van deportatie”. Herman en Arthur voldeden aan dat leeftijdscriterium. David Willy (geboren: 26 maart 1924, in Auschwitz vermoord op 30 september 1942) was met zijn 18 jaar en 6 maanden) net ‘te oud’.
         “Jammer”, vindt Jet Kunkeler. “Ik had de drie broers graag alle drie, bij elkaar, in het boek afgebeeld gezien. Nóg liever had ik gehad dat ze er geen van drieën in stonden, maar het hadden overleefd.” Net zomin als hun drie kinderen, hebben Levie Haagman en zijn echtgenote Charlotta Haagman-Kahne het gered: zij zijn op dezelfde dag, 7 december 1942, in Auschwitz vergast.
            Mochten via deze website alsnog nabestaanden van de familie Haagman worden gevonden, dan kan dat gemeld worden via dit e-mailadres: info@stolpersteine-dordrecht.nl.


< Terug naar index 'Verhalen over het voorbije joodse leven in Dordrecht'