Het voorbije joodse dordrecht

eBay veilt envelop van Dordts-joodse
docent en humanist Jaap van Praag

Opnieuw is via de veilingsite eBay een poststuk opgedoken, dat in de oorlog door een joodse Dordtenaar is verstuurd.

        Het betreft een envelop voor een brief die afzender J.P. van Praag, wonend aan de Binnenkalkhaven 5 rood in Dordrecht, heeft gezonden naar mr. J.J. Polak in Princeton, in de staat New York. Polak had er als adres 59 Wigginstreet.
        Vaaglijk is in het stempel op de groene postzegel van vijf cent de datum 24.41.12 te ontwaren, wat zou kunnen duiden op 24 december 1941. Dat de brief in de oorlog is verzonden, is onbetwistbaar. De envelop is blijkens stempels op de achterzijde van de envelop Geöffnet geweest door het Oberkommando der Wehrmacht. Swastika’s zijn zichtbaar. De stempels betekenen dat het poststuk de Duitse censor is gepasseerd.
        J.P. van Praag was Jacob Philip van Praag, vanaf 1938 leraar Nederlands aan het Dordtse Gemeentelijk Lyceum, maar in oktober 1941 ontslagen omdat hij joods was. Joden in allerlei functies overkwam hetzelfde, zie verhaal 32 op deze site. Van Praag, geboren in Amsterdam op 11 mei 1911, ging hierna in Rotterdam als docent werken, op een joodse middelbare school, totdat dit te gevaarlijk werd. Hij dook toen onder in Eindhoven.
        Van Praag wist de oorlog te overleven, net als zijn ouders. Hij richtte in 1946 het Humanistisch Verbond op, waarvan hij tot 1969 ook voorzitter was. Van 1954 tot 1974 was hij namens de PvdA gedeputeerde in Zuid-Holland. Hij overleed in Utrecht, op 12 april 1981. Drs. Sjoerd Wieling heeft in 2002 een boek over zijn leven en werk gepubliceerd, getiteld Het grondsop voor de godddelozen, J.P. van Praag en de buitenkerkelijken, een biografie. De uitgave is gratis te downloaden via jpvanpraag.nl.
        De envelop, ontdekt door de Dordtse archiefonderzoekster Erica van Dooremalen, kost op eBay 5.99 dollar. Van een brief wordt niet gerept; alleen dat de envelop in good condition is.
        Erik van Praag, de oudste zoon van Jaap van Praag, is op de envelop gewezen. Desgevraagd zegt hij niet te weten wie mr. Polak is. “Ik kan u helaas niets meedelen over de brief. Het enige dat ik weet is dat mijn vader na de oorlog bevriend was met mevrouw H.A. Polak-Schwartz, maar voor zover ik weet was dat geen familie van J.J. Polak.”
        Hij heeft de envelop bekeken op de site, maar gaat niet op haar bieden. “Ik heb geen belangstelling.”