Het voorbije joodse dordrecht

Boek over Kamp Haaren
noemt twee Dordtenaren

Eind mei is bij de Hilversumse uitgeverij Verloren Een oord van bang wachten verschenen, een studie van dr. Peter Bak over het gijzelaarskamp en de latere Polizeigefängnis Haaren in Noord-Brabant. Hier werden tussen 1941 en 1944, na en soms ook naast elkaar, zowel gijzelaars als gevangenen vastgehouden. In het boek schenkt de historicus Bak aandacht aan twee Dordtenaren: de politie-inspecteur Cor Pijl, die joden hielp onderduiken, en Lodewijk van Duuren, medewerker van de illegale verzetskrant Trouw. Beiden hebben in Haaren opgesloten gezeten; beiden zijn op deze Dordtse website geportretteerd, zie verhaal 89 en verhaal 53.

        Haaren was één van de vier voornaamste plaatsen in Nederland waar de bezetter gijzelaars, gevangenen en ‘strafgevallen’ detineerde, naast Scheveningen, Amersfoort en Vught. Sinds de zomer van 2015 heeft Peter Bak, met enkele tussenpozen, gewerkt aan zijn boek over Haaren. In die periode heeft hij contact gehad met onder anderen nabestaanden van gijzelaars en gevangenen. “Velen”, vertelt hij, “hebben me op uiteenlopende wijze aan informatie geholpen. Bovendien heb ik kunnen beschikken over briefwisselingen. Deze brieven zijn voor het boek van grote waarde geweest.”
        Cor Pijl hield als gijzelaar een dagboek bij in Haaren. Bak citeert daaruit in zijn boek, dat op 26 mei wordt gepresenteerd op de meest toepasselijke locatie: de Gedenkplaats Haaren aan de Raamse Akkers.

        Kamp Haaren was gevestigd in het grootseminarie van Haaren, dat door de nazi’s Das Sanatorium werd genoemd. Volgens Peter Bak hadden de gijzelaars er “veel bewegingsvrijheid”, maar zaten de gevangenen er “achter slot en grendel”. Dit waren: verzetsmensen, joden en geheim agenten van het Englandspiel.
        Bak belicht in het boek, dat meer dan 300 pagina’s en rond de 100 foto’s telt en 35 euro kost, de complexe geschiedenis van het kamp “consequent vanuit het perspectief van de gedetineerden”. “Hoe ervaarden zij hun situatie en in welke omstandigheden leefden zij? Hoe was de verhouding met de bewakers, Duitse en Nederlandse SS’ers? Hoe probeerden de gedetineerden hun leven draaglijk te houden? Hoe was de verhouding onderling?”, licht de uitgeverij toe.
        Na 5 september 1944 (Dolle Dinsdag) is het kamp ontruimd.